«مهدويت» سبزترين انديشه اى است كه خداوند آن را به انسانيت هديه كرده است و مى رود تا با به شكوفه نشستن، جهان هستى را به عطر د لانگيز خود طراوتى بهشت گونه بخشد . اين تفكر كه درهر دين و آيينى به گو نهاى خود را متجلى ساخته، در فرهنگ متعالى تشيع به عالى ترين صورت ممكن پاى به عرصه ى انديشه ها نهاده است و با ارائه ى كاملترين تصوير از اين اعتقاد سترگ، همگان را به حيرت و طلب انداخته است . بازشناسى روزآمد اين اعتقاد، همواره دل مشغولى فرزانگان و انديشمندان شيعه بوده و هست و همواره در نهايت اهتمام به اين مهم پرداخته اند . از اين رو، موضوعات مربوط به مهدويت، آميختگى ويژه اى با زندگى شيعه پيدا كرده، به گونه اى كه مى توان مهدويت را روح و جان تشيع برشمرد . به ويژه در دوران معاصر كه اشتياق وصف ناپذيرى جهت معرفت و شناخت آن خورشيد پنهان درعموم مردم و به ويژه جوانان به چشم مى آيد كه اين خود، انسان را برآن مى دارد تا هرآنچه در توان است، در خدمت اين قافله ى شيدا خالصانه نثار نمايد . اين نوشتار كوتاه در شناخت اجمالى واژگان مهدويت، برگ سبزى است كه اميد مى رود مقبول آن يار سفركرده و مفيد براى ياران آن حضرت قرار گيرد . ان شاء الله آخر الزمانشكى نيست كه هر آغازى را انجام
و هر شروعى را پايانى است، جز ذات بى پايان خداوندى كه هم آغاز است و هم انجام
. زمان نيز مانند تمام مخلوقات الهى چنين خواهدبود . روزگارى بر دنيا سپرى شده
كه ديباچهى زندگى دنيايى به شمار مىآيد و زمانى نيز خواهد گذشت كه پايان اين
كتاب خواهد بود . برگههاى پايان كتاب زندگى انسان در زمين «آخرالزمان» خوانده
مىشود . اين اصطلاح كه در اغلب اديان بزرگ به چشم مىخورد، در اديان ابراهيمى
و بهويژه در دين اسلام، بسيار مورد توجه قرار گرفته است . ابدال«ابدال» جمع «بدل» يا «بديل» ، عدهاى معلوم از صالحان و خاصان خدا را گويند كه هيچگاه زمين از آنان خالى نباشد و جهان بديشان برپاست و آنگاه كه يكى از آنان بميرد، خداى تعالى ديگرى را به جاى او برانگيزد، تا آن شمار كه به قولى هفت و به قولى هفتاد است، همواره كامل ماند . در فرهنگ مهدويت از ايشان به عنوان گروهى از ياران حضرت مهدى (عج) هنگام ظهور گفته مىشود كه از منطقهى شام به آن حضرت معلق شده، ايشان را يارى مىنمايند . دربارهى ويژگى اين افرادگفته شده، آنان راهبان شب و شيران روز هستند . دلهايشان چون پولاد سخت است كه در ميان ركن و مقام، با آخرين ذخيرهى الهى حضرت مهدى (عج) بيعتخواهند كرد . اثنى عشريهاثنى عشريه، يا دوازده امامى،
پر جمعيتترين گروه شيعه هستند كه معتقدند خداوند پس از پيامبراكرم ( صلى الله
عليه و آله) دوازده امام را به امامت نصب فرمود كه با حضرت على ( عليه السلام)
آغاز و به محمدبن حسن مهدى (عج) ختم مىگردد . اشراط الساعة«اشراط» جمع «شرط» به معناى
علامت است . بنابراين «اشراط الساعة» به معناى نشانههاى نزديك شدن قيامت است
. اصطلاحى كه در قرآن و حديث، بر مجموع حوادثى اطلاق مىشود كه پيش از واقعهى
عظيم رستاخيز اتفاق خواهد افتاد . اين واژه بيشتر در روايات اهل سنتبه كار
رفته است . امدادهاى غيبىاگرچه اساس قيام حضرت مهدى (عج) بر امور طبيعى است، ولى به اقتضاى عظمت آن قيام جهانى، خداوند متعال برخى از نيروهاى غيبى و فوق طبيعى خود را در اختيار آن حضرت قرار خواهد داد، تا موجبات پيروزى ايشان هرچه بهتر فراهم آيد . از مجموعهى رواياتى كه در اين زمينه وارد شده، مىتوان موارد زير را به عنوان امدادهاى غيبى هنگام ظهور برشمرد: نصر الهى، فرشتگان و بهويژه امين وحى جبرئيل، شمشيرهاى ويژه، القاى ترس و رعب دردل دشمنان و همچنين اسباب و علل طبيعى همچون بادها و ابرها همانگونه كه در تسخير پيامبران همانند حضرت سليمان ( عليه السلام) بوده است . امنيت اجتماعىيكى از مهمترين شاخصههاى حكومت جهانى حضرت مهدى (عج) امنيت اجتماعى است . امنيتى كه بشريت در تمام دوران تاريخ خود مانند آن را نديده است . او در جامعهى عدالتبنياد خود، همهى معيارها و ضوابط غيرانسانى و نادرست را كنار مىزند و علل و عوامل دلهره، نگرانى و ترس را نابود كرده، بيم آفرينان و هراسانگيزان را از سر راه جامعه برخواهد داشت . انتظار«انتظار» به معنى چشم به راه
بودن و درنگ كردن به اميد پيشامدى خاص، است . به بيان ديگر انتظار، كيفيتى است
روحى كه موجب بهوجود آمدن حالت آمادگى است، براى آنچه انتظار دارند و ضد آن
ياس و نااميدى است و در اصطلاح مهدويتبه چشم دوختن به ظهور حضرت مهدى ( عليه
السلام) و كسب آمادگىهاى لازم براى درك هرچه بهتر زمان ظهور ايشان است . انطاكيه«انطاكيه» يكى از قديمىترين
شهرهاى شام است كه به گفتهى بعضى در سىصد سال قبل از مسيح بناگرديد . اين شهر
براى مسيحيان مانند مدينه براى مسلمانان است . آنجا پس از بيت المقدس، به
عنوان دومين شهر مذهبى آنها به حساب مىآيد . به همين جهت در قرآن مجيد از اين
شهر به خصوص، سخن به ميان آمده است . بقية اللهواژهى «بقيه» به معناى بازمانده و پاينده و آنچه كه از چيزى باقى گذاشته شود، است . تركيب «بقيةالله» در قرآن مجيد و روايات خاندان عصمت و طهارت ( عليه السلام) آمده است . از آنجايى كه مهدى موعود (عج) آخرين پيشوا و بزرگترين رهبر انقلاب پس از قيام پيامبر اسلام ( صلى الله عليه و آله) است، يكى از روشنترين مصاديق «بقيةالله» مىباشد و از همه به اين لقب شايستهتر است . به خصوص كه تنها باقيمانده بعد از پيامبر ( عليه السلام) وامامان ( عليهم السلام) است . بنابراين يكى از القاب حضرت مهدى (عج) بقيةالله است كه خود آن حضرت هنگام آغاز ظهور، خود را با اين لقب معرفى خواهد كرد . وتوصيه شده در عصر غيبت و ظهور، هنگام سلام به آن حضرت چنين گفته شود: «السلام عليك يا بقيةالله فى ارضه .» توقيع«توقيع» به معنى امضا كردن
نامه و فرمان و نشان كردن برنامه و منشور مىباشد و نيز پاسخهايى است كه
بزرگان و دولتمردان، زير سؤالها و درخواستهاى كتبى كه از ايشان مىشده، مىنوشتند
. حجت«حجت» از نظر لغتبه معناى برهان و دليل كه باآن حريف را قانع يا دفع كنند، به كار مىرود . اگرچه همهى ائمه ( عليهم السلام) حجت الهى به حساب مىآيند، ولى اين واژه به عنوان يكى از القاب حضرت مهدى (عج) مورد استفاده قرار گرفته است . در اغلب روايات اين لقب به صورت «الحجة من آل محمد» ( صلى الله عليه و آله) به كار رفته است . حكيمه خاتوندختر امام جواد ( عليه السلام)
از محدثان و يكى از راويان حديث ولادت حضرت مهدى (عج) است . علوم اسلام را از
ائمهى هدى كسب فيض نموده و از جمله زنانى است كه احاديثى به نقل از ايشان در
كتابهاى معتبر حديثى نقل شده است . حكومت جهانى حضرت مهدى (عج)يكى از ويژگىهاى مشهور دولت مهدى موعود (عج) جهانگير بودن آن است . حكومت مهدى (عج) شرق و غرب عالم را فرا مىگيرد و آبادىاى در زمين نمىماند، مگر اينكه گلبانگ محمدى از آن برمىخيزد و سراسر گيتى از عدل و داد آكنده مىگردد . در آن دوران به دست آن امام بزرگوار، آرمان والاى تشكيل جامعهى بزرگ بشرى و خانوادهى انسانى تحقق مىپذيرد و آرزوى ديرينهى همهى انبياء و امامان و مصلحان و انساندوستان برآورده مىگردد . در دوران رهبرى حضرت مهدى (عج) با ايجاد مركزيت واحد و مديريت و حاكميتيگانهى الهى براى همهى اجتماعات و نژادها و منطقهها، اختلافها به وحدت تبديل مىگردد . خروج دجالبراساس آنچه از ظاهر اخبار
استفاده مىشود «دجال» فردى است كه در آخرالزمان و پيش از قيام حضرت مهدى (عج)
خروج مىكند و با انجام كارهاى شگفتانگيز، جمع زيادى از مردم را مىفريبد و
سرانجام بهدست عيسى بن مريم ( عليه السلام) به هلاكت مىرسد . خروج سفيانىاز روايات استفاده مىشود، پيش
از قيام قائم (عج) مردى از نسل ابوسفيان در منطقهى شام خروج مىكند و با تظاهر
به ديندارى گروه زيادى از مسلمانان را مىفريبد . خروج يمانىسردارى از يمن قيام مىكند و مردم را به حق و عدل دعوت مىكند . اين نشانه در منابع اهل سنت ذكر نشده است، ولى در روايات شيعه فراوان از او سخن ميان آمده است . و در پارهاى از روايات، خروج او از نشانههاى حتمى ظهور حضرت مهدى (عج) دانسته شده است . خسف به بيدافرو برده شدن در بيداء كه از آن
در روايات «خسف به بيدا» تعبير شده، نام سرزمينى است، بين مكه و مدينه . ظاهرا
منظور از اين تركيب، آن است كه سفيانى با لشكرى عظيم به قصد جنگ با مهدى (عج)
عازم مكه مىشود، در بين مكه و مدينه و در محلى كه به سرزمين «بيداء» معروف است،
به گونهاى معجزه آسا به امر خداوند، در دل زمين فرو مىروند . رجعتواژهى رجعت در كتابهاى لغتبه
معناى بازگشت است و معناى اصطلاحى رجعت عبارت است از بازگشت دو گروه از مردگان
در عصر ظهور حضرت مهدى . گروه اول، مؤمنان محض و در راس آنها انبياء و ائمه (
عليه السلام) و گروه دوم، كافران محض، تا اينكه مؤمنان از برپايى حكومت عدل
لذت برده و آن را يارى نمايند و كفار از ديدن آن دولت جهانى متالم و ناراحتشوند
. زيارت آل يسزيارت آل يس، يكى از زيارتهاى مشهور حضرت صاحب الامر است . اين زيارت با بيست و سه سلام آغاز شده كه سلام اول به آل يس - يعنى عترت پاك پيامبر ( صلى الله عليه و آله) - و سلامهاى بعدى هريك با القاب و عناوين خاص حضرت مهدى (عج) مىباشد . پس با اظهار و اقرار اصول اعتقادى صحيح و گواه گرفتن امام برآنها و تجديد عهد و وفادارى نسبتبه اولياى دين، زيارت به پايان مىرسد . غيبت«غيبت» در اصطلاح براى كسى
استعمال مىشود كه مدتى در جايى حضور دارد و پس از آن در آن محل حاضر نمىشود و
در مهدويت، به پنهان شدن حضرت مهدى (عج) از ديدگان مردم گفته مىشود كه اين
پنهان شدن با استفاده از روايات به دو بخش تقسيم شده . قائم (عج)با مراجعه به روايات مربوط به حضرت مهدى (عج)، به جرات مىتوان گفت هيچ لقبى به اندازهى قائم دربارهى حضرت مهدى (عج) به كار نرفته است . گويا از آنجايى كه قيام حضرت مهدى (عج) درخشانترين فصل حيات آن حضرت است، اتصاف به اين صفت و لقب، همواره مورد توجه معصومين ( عليه السلام) برده است . از برخى روايات استفاده مىشود، هنگام شنيدن اين لقب بهتر است انسان ايستاده و اداى احترام نمايد كه علاوه بر اظهار ارادت، مىتوان اعلام آمادگى نيز نمود كه اين نهايت درجهى انتظار راستين است . مسجد صاحب الزمان (جمكران)اين مسجد در حدود شش كيلومترى جنوب شرقى قم واقع شده است . برخى بناى اين مسجد را توسط حسن بن مثله جمكرانى و به دستور مستقيم حضرت ولى عصر ( عليه السلام) در سال سىصد و نود و سه قمرى دانستهاند، در حالى كه عدهاى ديگر بناى آن را صدها سال قبل از آن ذكر نمودهاند . اين مسجد امروز مورد اقبال فراوان شيعيان واقع شده و داراى آداب خاص است . منتظردر فرهنگ مهدويت منتظر به انسانى گفته مىشود كه با تمام وجود در انتظار آمدن آخرين حجت الهى به سر مىبرد . در روايات معصومين ( عليه السلام) به منتظر، از دوجهتبيشتر از جهات ديگر توجه شده است، ابتدا وظايف و آنگاه فضايل او كه هريك در محل خود داراى اهميت است . برخى از وظايف منتظران از اين قرار است: صبر بر سختىها، پايدارى بر حب اهل بيت ( عليه السلام)، رعايت تقوا و پرواى الهى، دعا براى فرج، شناخت و معرفت امام و ... مهدى«مهدى» اسم مفعول و به معناى «هدايتشده» است و مهدويت نيز از همين ريشه است . مهدى، مشهورترين نام حضرت نزد شيعه و سنى است . البته گاهى نيز در معناى فاعلى به معناى هدايت كننده به كاررفته است، امام صادق ( عليه السلام) در اين باره فرمود: ... و قائم (عج) را از آن جهت مهدى گفتهاند كه مردم را به آيينى كه مسلمانان از دست دادهاند، هدايت مىكند ...» (ارشاد مفيد، ص 04 عليه السلام) نداى آسمانىمنظور از نداى آسمانى، ظاهرا
صدايى است كه در آستانهى ظهور حضرت مهدى ( عليه السلام) از آسمان شنيده مىشود
و همهى مردم آن را مىشنوند . نشانه هاى ظهورآن دسته از رخدادها، كه براساس پيشبينى معصومان ( عليه السلام) پيش، و يا در آستانهى ظهور حضرت مهدى (عج) پديد خواهند آمد، نشانههاى ظهورند . تحقق هريك از اين نشانهها، نويدى از نزديك شدن ظهور قائم (عج) است، به گونهاى كه با تحقق مجموعهى رخدادهاى پيشگويى شده و به دنبال آخرين نشانهى ظهور، حضرت مهدى ( عليه السلام) قيام خواهد كرد . از روايات استفاده مىشود، برخى نشانهها حتمى و برخى ديگر غير حتمى خواهد بود . نيابت عامهپس از پايان يافتن دوران غيبت صغرى و نيابتخاصه، با آغاز غيبت كبرى هدايتشيعيان تحت عنوان «نيابت عامه» از طرف حضرت مهدى ( عليه السلام) به خود شكل گرفت . به اين صورت كه امام، ضابطهاى كلى و صفات و مشخصاتى عام به دست داده كه در هر عصر، فرد شاخصى كه آن ضابطه از هرجهت و در همهى ابعاد، بر او صدق كند، نائب امام شناخته مىشود . يا لثارات الحسين ( عليه السلام)«ثار» در لغتبه معناى خونخواهى است . «يا لثارات الحسين» ، شعار ياران حضرت مهدى (عج) است كه به خونخواهى حسين ( عليه السلام) هنگام قيام آن حضرت سر خواهند داد، البته در پارهاى از روايات از آن به عنوان شعار فرشتگانى كه هنگامى قيام براى يارى حضرت مهدى (عج) حضور مىيابند، ياد شده است . |
||